DERMATOLOJİDE TOPİKAL TEDAVİ
Topikal tedavi, ilaçların deriye değişik yöntemlerle doğrudan uygulanmasıdır.
Topikal tedavinin amacı, sistemik yolla da verilebilecek ilaçlarda, genel yanetki ve komplikasyonlardan kaçınmak, sistemik yolla sağlanamayan lokal etkileri sağlamak ve maddenin uygulama alanında çok daha yüksek konsantrasyonda bulunmasını sağlamaktır.
Topikal tedavide ilaçlar ya fiziksel ya da kimyasal etkiyle, bazen de ikisiyle birden etkili olurlar. Kimyasal etkileri olmayıp yalnızca fiziksel etki gösterenler aynı zamanda diğerleri için taşıyıcı olarak kullanılabilirler. Bunlara vehikül ya da baz adı verilir. Kurutma, nemlendirme, ısıtma, soğutma gibi amaçlarla kullanılabilirler. Lezyonların tipine ve hastalığın dönemine göre ilaçlar sıvı, yarı katı, katı ve bunların ara şekilleri olarak hazırlanabilir.
İlaçların deriden emilimi üç yolla olur:
1. transepidermal (intra veya interselüler)
2. kıl folikülü yoluyla
3. ter bezleri yoluyla
İlacın emilimini artıran faktörler ise:
1. çözünme hızı (sudaki çözünürlük ve partikül ufaklığı)
2. bazın lipofilik olma oranı (yağlı yapılar daha iyi emilir)
3. etkenin hidrofilik ya da lipofilik oluşu (bir miktar hidrofilik özelliği olan lipofilik maddeler en iyi çözünür)
4. etkenin molekül büyüklüğü
5. derinin nemlendirilmesi emilimi artırır, oklüzyon daha da artırır.
6. penetrasyonu artıran dimetilsülfoksit, salisilik asit, üre gibi maddeler
7. iyontoferez uygulanması
Topikal Preparat Şekilleri:
Sıvı topikal ilaçlar; solüsyonlar, tentürler, vernikler, jeller, kolloidler, süspansiyonlar, sıvı yağlar, linimentler ve losyonlar
Solüsyonlar; aktif maddenin çözücü madde içinde tam olarak moleküler düzeyde çözünmesiyle elde edilen ilaçlardır. Çözünen partiküller 1 milimikrondan küçüktür. Çözücü olarak en çok su kullanılır. Sulu solüsyonlar genellikle banyo şeklinde ya da ıslak pansuman şeklinde uygulanır.
Tentür, likör olarak da anılan bu preparat şekilleri asıl olarak alkolik solüsyonlardır. Eczacılık dilindeki tentür terimi, daha özel hazırlanan alkolik çözeltileri içermektedir.
Kolloid ler; etkin maddenin tam olarak çözünmediği, ancak partikül büyüklüğünün
1 milimikronla 500 milimikron arası olduğu sıvı ilaçlardır. Parça büyüklüğü açısından solüsyonlarla süspansiyonlar arasında yer alırlar. Bu tür parça büyüklüğü; jelatin, zamklar, aluminyum hidroksit, nişasta, kollodyon çözündürülerek sağlanabilir. Sürüldükleri yerde alkol ve eter uçunca bir film tabakası oluşur. Bunların içine eklenen etkin maddeler de bu alanda yoğun olarak ve uzun süre kalır. Kolloidal çözeltilerden en sık kullanılanları; traumaticin (kauçuğun kloroform içerisindeki çözeltisi), kollodyon (alkol ve eter içerisindeki kollodyon pamuğu). Özellikle keratolitiklerin taşıyıcısı olarak kullanılırlar. Lezyon üzerinde sürüldüğü alanda kalıp, çevreye dağılmayarak sağlam dokuların zedelenmesini önler.
Jeller de yine kolloid yapıda preparatlardır. Çözücüleri sudur. Saydam, sürmesi kolay ve diğer sıvılardan koyu kıvamlıdırlar, serinletici, kaşıntı giderici etkileri vardır fakat oldukça yüzeyellerdir.
Süspansiyonlar; pudraların sıvılar içerisinde dağılmış halleridir. Parça büyüklükleri 1-100 ?m arasındadır. Sıvı baz olarak su veya su-alkol karışımı kullanılır. Katı madde olarak en çok çinko oksit ve talk olmak üzere pudralar kullanılır. Süspansiyonlar sürüldükleri zaman sıvı kısım uçar, katı kısım yapışır. Bunlar çalkalama losyonu veya sulu pudra olarak da anılır. %30-40 pudra içerirler. Kurutucu, yatıştırıcı, kaşıntı giderici ve antiinflamatuar etkileri vardır.
Emülsiyonlar; iki karışmaz sıvıdan birinin, diğerinin içinde 0.250 ?m büyüklüğünde, küçük damlalar halinde süspanse olduğu iki fazlı sistemlerdir. Daima fazlardan biri yağlı biri suludur. Biri iç, diğeri dış fazdır ve emülsiyon dış fazın karakterini taşır. Su/yağ emülsiyonları yağlı bir izlenim bırakır ve yumuşatıcı etki yapar. Yağ/su emülsiyonları ise yağlı bir görünüm verebilir de vermeyebilir de. Bu tip daha çok yağda eriyen maddelerin uygulaması içindir. Özellikle yağ/su tipi emülsiyonlarda küf ve bakteri üreme şansı olduğu için prezervatif olarak sorbik asit, benzoik asit türevleri, krezol bileşikleri gibi antiseptikler kullanılır. Stabilizasyon için emülsifiye edici denilen yüzey aktif maddeler bir üçüncü faz olarak eklenir. Sıvı emülsiyonlar genellikle yağ/su şeklinde hazırlanır. Etkileri yüzeyel ve kısa sürelidir. Sürüldüğü yerde kurur ve serinletici ve kurutucu etki yaparlar. Sulantılı akut ve subakut lezyonlarda etkilidirler.
Losyon: Bu adla anılan karışımlar ayrı bir farmasötik şekil değildir. Solüsyon, süspansiyonu veya yağ/su emülsiyonu şeklinde olabilir. Deride genellikle küçük alanlara ovulmadan uygulanan sıvı preparatlar olarak tanımlanmaktadırlar. Son zamanlarda baz olarak su ve alkol yerine propilen glikol, polietilen glikol gibi kolay sürülme özelliği olan bazlar kullanılmaktadır.
Linimentler; genellikle dış fazı yağ olan emülsiyon, solüsyon veya jeller olup, genellikle sağlam deriye uygulanırlar. Skuam ve krutların yumuşatılıp temizlenmesinde, derinin yumuşatılmasında ve kaşıntının giderilmesinde kullanılır. Linimentlerden en çok kullanılanı zeytinyağı ve kireçle hazırlanan “liniment oleo-calcarie” dir.
Yarı-katı ilaçlar, sıvılarla katılar arasında yer alır. Kıvamı en fazla olan, katı kıvama yakın patlardır. Sonra sırasıyla seralar, pomatlar ve kremler gelir.
Kremler; yumuşak kıvamlı, deriye kolay sürülen ve yağsız görünüşlü, suyla yıkanabilen preparatlardır. Deriye sürüldüklerinde erirler, sulu kısım buharlaşır, geriye ince bir film tabakası kalır. Deriden emilimleri çok iyidir. Kremler genellikle emülsiyon tipi preparatlardır. Dermatolojide tercih edilen yağ/su emülsiyonlarıdır. Bunların su çekici özelliği fazladır. Serinletici ve antiinflamatuar etkileri vardır. Özellikle subakut lezyonlarda uygundurlar. Büklüm yerlerinde ve seboreik alanlarda kurutucu özelliği nedeniyle yağlı pomatlara yeğlenir.
Yağ oranı yüksek emülsiyonlar yağlı kremleri oluşturur. Bunlar yağ/su veya daha çok su:/yağ tipi emülsiyonlardır. Özellikle su/yağ tipinde pomat özelliğine yaklaşım görülmektedir. Hidrofob özellik gösterirler. Kolay buharlaşmazlar, serinletici etkileri yoktur. Yumuşatıcı, deri besleyici olarak kullanılabilirler. Deriden emilimleri azalmıştır. Bu tipin en klasik örneği, balmumu, badem yağı ve gülsuyu içeren “cold cream” dir.
Pomatlar; veya diğer adıyla merhemler, kremlere oranla daha koyu kıvamlı, çok yağlı, deriye daha zor sürülen suyla çıkarılamayan preparatlardır.
Pomatlar veya diğer adıyla merhemler, kremlere oranla daha koyu kıvamlı, çok yağlı, deriye daha zor sürülen, suyla çıkarılamayan preparatlardır. Yalnızca katı yağlar ile tek fazlı olarak veya su/yağ emülsiyonu şeklinde iki fazlı olarak hazırlanabilir.
Deriye sürüldüğünde uzun süre kalarak aktif maddenin uzun süre etki etmesini sağlar.
Fakat deriden emlimleri pratik olarak yok sayılır. Deriden ısı ve nem kaybını önler, yumuşatıcı etki yaparlar. Uzun süre kullanımı folikülit gelişimine neden olur. Akut iltihabi olaylarda iktihabın gelişmini hızlandırır. Sulantılı lezyonlarda sulantının kurumasını engeller, sekonder enfeksiyonu kolaylaştırırlar. El veayaklarda dizhidroz gelişmine neden olabilirler. İnatçı, kronik, kuru lezyonlarda kullanılırlar.
Kremler ve pomatlar genellikle günde bir iki kez uygulanırlar.
Optimal bir etki sağlanması için bu yeterlidir, fazla uygulamanın özel bir yararı yoktur. Bir uygulamada sürülen miktar kabaca, eller ve yüz için 2 gr, bir kol veya gövdenin bir yüzü için 3 gr, bir bacak için 4 gr, tüm gövde için 30 gr olarak belirlenmiştir.
İnce sürmede kalınlık 0.005-0.01 mm, kalın sürmede ise 0.05-0.1 mm olarak kabul edilmektedir.
Anasayfa 
